Σε ένα ατέλειωτο ρεύμα διέσχιζαν την πόλη και τραβούσαν για το σημείο της παραλίας όπου είχε αποσυρθεί ο Ελληνικός στόλος. Βάδιζαν σιωπηλά σαν φαντάσματα, χωρίς να κυττάζουν ούτε δεξιά, ούτε αριστερά. Κάπου κάπου μερικοί στρατιώτες εξαντλημένοι ολότελα, έπεφταν χάμω δίπλα στο δρόμο η μπροστά σε μια πόρτα. Άκουσα πώς μερικούς απ' αυτούς τους επήραν μέσα στα σπίτια και τους έντυσαν με πολιτικά ρούχα και πώς έτσι γλύτωσαν μερικοί. Άκουσα επίσης την πολύ πιθανή διήγηση
πώς άλλοι στρατιώτες πού εξαντλήθηκε η αντοχή τους προτού να μπουν μέσα στην πόλη, βρέθηκαν αργότερα με κομμένο το λαιμό τους. Και υστέρα ακούσαμε τελικά πώς οι Τούρκοι πλησίαζαν στην πόλη. Μερικοί είχαν πει πώς τα Ελληνικά στρατεύματα, μπαίνοντας στην Σμύρνη θα την έκαιαν, αλλά το φέρσιμο τους διέλυσε γρήγορα αυτές τις διαδόσεις.[...]
Έγινε γνωστό με βεβαιότητα ότι το Τουρκικό ιππικό θα έμπαινε στην πόλη το πρωινό της 9ης Σεπτεμβρίου 1922. Το Ελληνικό Γενικό Επιτελείο και ο Ύπατος Αρμοστής μαζί με όλους τους διοικητικούς υπαλλήλους ετοιμάζονταν να φύγουν. Οι Έλληνες χωροφύλακες περιπολούσαν ακόμα μέσα στην πόλη και τηρούσαν την τάξη. Οι άνδρες αυτοί είχαν κερδίσει την εμπιστοσύνη όλων μέσα στη Σμύρνη και όλης της κατεχόμενης περιοχής με την εν γένει δραστηριότητα τους και την καλή συμπεριφορά τους. Ίσως να ήταν δυνατό να εξακριβωθούν μερικές κατηγορίες εις βάρος Ελλήνων στρατιωτών, τίποτε όμως τέτοιο παρά μόνο εγκώμια θα μπορούσαν να ειπωθούν σχετικά
με τους Έλληνες χωροφύλακες. Όλοι οι προκάτοχοι μου στη Σμύρνη και όλοι οι κάτοικοι της περιοχής θα υποστηρίξουν τη γνώμη μου αύτη. Μεταξύ της εκκενώσεως της Σμύρνης και της αφίξεως των Τουρκικών δυνάμεων θα μεσολαβούσε ένα χρονικό διάστημα πού η πόλη θα ήταν χωρίς καμμιά κυβερνητική εξουσία. Μερικοί απ' τους διπλωματικούς αντιπροσώπους ξένων κυβερνήσεων πήγαν στον Ύπατο Αρμοστή και του εζήτησαν ν' αφήσει στην πόλη τους χωροφύλακες, ωσότου θ’ αναλάμβαναν την εξουσία οι Τούρκοι, υπό τον όρο βέβαια ότι οι τελευταίοι αυτοί θα έδιδαν την διαβεβαίωση ότι θα επιτρεπόταν στους Έλληνες χωροφύλακες να φύγουν ανενόχλητοι. Ο Ύπατος Αρμοστής δεν δέχθηκε την αίτηση αυτή. Εγώ δεν είχα πάρει μέρος στο σχετικό διάβημα. Όλοι οι Έλληνες υπάλληλοι έφυγαν. Ο κ. Στεργιάδης δεν είχε παρά να κάμει μερικά βήματα απ' το σπίτι του μέχρι τη θάλασσα, οπού τον επερίμενε ένα πλοίο, αλλά ο λαός τον γιουχάϊζε. Είχε κάμει ό,τι καλλίτερο μπορούσε σε μια κατάσταση πού αποτελούσε αδιέξοδο. Είχε προσπαθήσει με όλα τα μέσα πού είχε στην εξουσία του να κάνει φίλους τους αμείλικτους Τούρκους και είχε τιμωρήσει αυστηρά, μερικές φορές με θάνατο, Έλληνες πού ήταν ένοχοι εγκλημάτων εναντίον Τούρκων. Είχε ιδρύσει Πανεπιστήμιο στη Σμύρνη και έφερε απ' τη Γερμανία έναν Έλληνα καθηγητή διεθνούς φήμης για να αναλάβει την πρυτανεία του.
Ένας απ' τους τελευταίους Έλληνες πού είδα στους δρόμους της Σμύρνης πριν απ' τον ερχομό των Τούρκων ήταν ο Καθηγητής Καραθεοδωρής, Πρύτανις του καταδικασμένου Πανεπιστημίου. Μαζί μ' αυτόν έφυγε η ενσάρκωση του Ελληνικού πνεύματος πολιτισμού και παιδείας μέσα στην Ανατολή.
Τζ. Χόρτον, Η κατάρα της Ασίας
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου